ist-M.09 » İstanbul Metro Tarihçesi ve Projeler Üzerine Tartışmalar

[Esat]

Bu da tarihten bir kare, bu araçlar Ambarlı limanına gelmişti, o zamanlar küçüktüm resim çekmeye aklım yetmemişti hahah Noramed denizcilik firmasının sitesinde buldum bu resmi.

[Esat]

İstanbul metrolarının ya da genel olarak kent içi sistemlerinin tarihçeleri üzerine madem yazıp çiziyoruz arada atıp tutuyoruz, bari tam olsun. Uzun zamandır aradığım kayıp hazine sandığım ortaya çıktı, daha doğrusu özellikle aradım ve buldum, arama sebebim de arşivimde yer alan haritaları sizlere sunmaktı. Bu sayede hem bu haritalar için gerçek kaynağın neresi olduğu bilinsin istedim, hemde belki meraklılara bir faydası olur diye düşündüm. Elimde tabii ki matbu halleri mevcut, taranmış yüksek çözünürlüklü halleride var ama onları kimse ile paylaşmayacağım, internet nasıl olsa özgür bir ortam varsa başka arşivinde olan çıkarıp paylaşacaktır bendekiler logolu ve su izli.

Haritalar ile ilgili en ciddi sorun çoğunda tarih olmaması, hiçbirinin kenarına bir not falan da düşülmemiş. Bu sebepten dolayı pek çoğunu Tarihçe başlığında paylaştığım bilgilere göre karşılaştırma yaparak çıkartmaya çalışacağım ama biraz zor gibi. Yanlışlarım olursa affola varsa doğru bir çıkarım yapan bilgisini paylaşırsa iyi olur tabi ki.

Haritaları peyderpey yükleyip üzerlerine biraz yazmak istiyorum dolayısı ile bir kaç mesaj ile yayınlayacağım. İlk haritanın üzerinde tarih yoktu bunu daha önce yayınlamıştım, kronolojiyi baz alırsak 1999 yılı olduğunu tahmin ediyorum.


Harita siyah beyaz olduğu için, bendeki halide orjinal olmadığı için metro hatlarının durumundan çıkarım yaptım. Taksim metrosu inşa halinde görünüyor ve Havalimanı metrosuda henüz daha Yenibosna istasyonunda fakat Bahçelievler istasyonu açılmış görünüyor. Tramvay hattı ise orjinali üzerinde baktığımda Eminönü' ne kadar uzatılmış dolayısı ile tarih 1999 ile 2000 yılları arasında. Haritanın dikkat çeken detayları:
* Esenler' den sonra metro hattının hep söylediğimiz gibi önce Atışalanı'na geçip buradan ikiye ayrıldığı bir hattın Bağcılar üzerinden Çobançeşme' ye diğer hattında İkitelli Sanayi' ye doğru gittiğini görüyoruz.
* Taksim metrosu kuzey etabında 4.Levent ile Maslak arasında hiçbir istasyon belirtilmemiş, sanırım karar aşamasında.
* Unkapanı istasyonu bugün olduğu gibi deniz üzerinde değil tabi o zamanlar İMÇ yi yıkıp yerine villa yapıp satmak planlarda yoktu
* Üsküdar metrosu sadece Ümraniye' ye kadar planlanmış
* Bugün Kadıköy-Kartal olan sistem halen Harem-Kartal olarak proje aşamasında.
* Tramvay hattında ise Eminönünde sonrasında bugün olduğu gibi Karaköy, Tophane, Fındıklı ve Kabataş istasyonları var fakat ilave olarak Karaköy' den sonra doğru okuyor isem Kemeraltı, Tophane' den sonra Salıpazarı isimli 2 durak daha projelendirilmiş.

Bu da 1999 yılına ait bir harita bunu üzerindeki matbu basılı tarihten biliyorum, burada ilave olarak bugün T4 Topkapı-Mescidi Selam arasında çalışan Vezneciler-Sultançiftliği hattı da gösterilmiş.


Diğer harita ile arasında büyük farklılıklar yok, en büyük fark T1 hattının Kabataş uzatması proje olarakta görünmüyor, Vezneciler-Sultançiftliği tramvayı gösterilmiş, asıl önemlisi Atışalanın' dan Bağcılar' a giden hat buradan Zeytinburnu metro ve tramvay duraklarının olduğu noktaya bağlanmış diyorum ama değil detayını sonraki haritalarda göreceğiz. Bu bugünde İBB nin haritalarında yaptığı gibi sadece 2 uç arasında çizilmiş bir yay, yani ciddi anlamda projenin tam güzergahını göstermiyor. Dediğim gibi aynı sistem hala İBB nin haritasında var, iki nokta arasında şu tepeden şu tepeye metro gide şeklinde bir çizim

[Esat]

Aşağıdaki harita için kesin bir tarihim yok ama yine Yenibosnayı ve M2 inşaatını baz alarak 1999 varyasyonlarından birisi olduğunu düşünüyorum.


Detaylar:
* Bu haritada Marmaray ile ilgili bir ok çizilmiş
* M2 hattı inşaat halinde gösterilirken, kuzeyde Ayazağa güneyde Yenikapı bağlantıları proje olarak verilmiş, ek olarak yine hep dile getirdiğimiz M2 nin Yenikapı' dan Bağcılar' a uzanması da proje kapsamında çizilmiş. Bir önceki haritada bahsettiğim detay burada öne çıkıyor. Bu hattın M1 hattı ile Merter istasyonunda kesişmesi planlanmış.
* Yeni olan hattın Bağcılar' da bitmeyip İkitelli üzerinden Başakşehir' e doğru gitmesi ve bugün Başakşehir inşaatında olduğu gibi Güney Sanayi civarından Halkalı' ya doğru bir başka metro hattının proje olarak verilmiş olması.
* Hafif Metro dediğimiz zamanın Hızlı Tramvayı ise çok daha ilginç şeylere gebeymiş. Otogar'dan yapılacak uzatma Bağcılar' da M2 metro hattı ile kesişiyor. Güneyde ise Yenibosna' dan sonra Avcılar' a doğru gidiyor. Bunu hiç dile getirdim mi bilmiyorum ama bu hattın ilk projesi böyle idi sonra sonra İncirli' den başlayan bir hat haline getirildi.
* Yine Hafif Metro hatları cephesinden bir bilgi bu haritada var, zaman zaman bahsettiğimiz Otogar-Beşiktaş bağlantısı, hiç söz etmişmiydim bilmiyorum ama o yıllarda kulaktan dolma olarak aldığım bu Otogar bağlantısının G.O.P a da gideceği bilgisi burada doğrulanıyor, projelerde gösterilmiş.
* Hafif metronun en ilginç detayı ise, arkadaşların daha önce dile getirdiği Otogar' a gelmeden önce Kartaltepe' ye doğru olan kavis ile ilgili burada Sağmalcılardan Otogar' a doğru direkt bir çizim var ve bu çizim Otogar-Bağcılar kısmına bağlanıyor gibi gösterilmiş. Yani arkadaşlarımızın acaba olmazmıydı dedikleri şey proje olarak düşünülmüş.
* Son olarak ilginç bir hat düşüncesi var, Beşiktaş' tan kuzeye doğru devam ederek Levent civarında M2 ile kesişen ve sonra Boğaz' a paralelleşen bir hat, acaba nihai olarak neresi düşünülmüştü, bu Kadir Bey' in dile getirdiği Boğaz metro hattı projelerinin temelimi acaba?

Ya bu projelerin HM ile ilgili kısımları gerçekleşse bana göre gerçekten güzel bir yapı ortaya çıkacakmış.
----------------------------------------------------------------------------------

Gelelim bir diğer haritamıza ve detaylarına.

Bu da kötü bir fotokopi olduğu için çok net değil, zaten çok profesyonelce hazırlanmamış daha çok o günün güncel durumuna bir göz atış gibi, yıl sormayın ama ben 2000 yılında M2 Taksim-4.Levent açılmadan öncesi gibi düşünüyorum, bu haritayı öyle de hatırlıyorum.

Detaylar:
* M2 hattı halen inşat halinde fakat bu sefer 4.Levent sonrası 2 istasyon gösterilmiş henüz A.O.S uzatması ve Seyrantepe düşünceleri yok.
* M1 hattı halen Yenibosna' da fakat Havalimanına inşaat devam ediyor ve sonrasında hattın devam edeceğini ifade etmek için bir ok ile Avcılar' a devam eden çizgi bırakılmış.
* Bizim M3 dediğimiz Otogar-Bağcılar hattı ise enteresan. Bugünkü İBB nin yanlış söylemini doğrularcasına Bağcılar'dan Başakşehir' e gidiyor Acaba İBB gerçekten bu hattı bir şekilde bağlayacak mı? Yoksa yanıldık mı? Hepimiz kardeşmiyiz. Yani şunu anlıyoruz ki bu projenin ilk hali önce Yenikapı-Bağcılar-İkitelli iken, bu harita resmedildiğinde Yenikapı bağlantısı projeden çıkarılmış ve Otogar-Bağcılar-Başakşehir olarak revize edilmiş.
* Anadolu yakası metro hatlarında ise durumda bir değişiklik yok, Üsküdar-Ümraniye ve Harem-Kartal HM projeleri gösterilmiş.
* Tramvay hatlarında bu sefer Vezneciler' e ilave olarak Haliç Çevresi tramvayı olarak adlandırılan Eminönü-Eyüp tramvayı projelerde gösterilmiş ve Silahtar' a kadar uzanıyor.
* T1 tramvay hattının uzatmasında ise daha ciddi bir değişiklik var, bir önceki haritada yer alan 2 fazla duraktan biri iptal ama Salıpazarı halen mevcut, son durak ise Beşiktaş' a çekilmiş.

[Esat]

Bu arada önemli bir detayı az daha atlıyordum, pardon Başar. Bu daha önce bu başlıkta Başar'ın bizler ile paylaştığı özel arşivine ait bir harita. Tabi şimdi bu arşiv olayı yanlış anlaşılmasın bunları biz çizmedik ama bir şekilde elimize geçti ve muhafaza ettik. Başar bu haritanın 80 lerden kalma olduğunu eline geçiş tarihinden yola çıkarak ifade etmişti, ben o dönemde işletmede olan hattan yola çıkarak bunun 80 lerin sonuna ait, yani 1989 a ait olduğunu düşünüyorum çünkü M1 Aksaray-Kartaltepe ve Esenler bağlantısı bu yılda açılmıştı.


Kısaca bir göz atarsak,
* M1 hattı işletmede ve Aksaray-Otogar arasında gösterilmiş, fakat Otogar istasyonu benim elimdeki bilgilere göre 1994 te hizmete girdi, fakat fiziki olarak hat Otogar' a gidiyordu.
* II. ve III. aşama olarak Bağcılar-Yenibosna (ya da Fuar Merkezi) bağlantısı gösterilmiş bu benim yayınladığım haritalarda da vardı, ilk varyasyon. Fakat Havalimanı bağlantısı oradaki oklardan anladığım kadarı ile bir mekik sefer olarak düşünülmüş.
* IV. ve V. aşama ise biraz kalabalık, pek detaylandırılmamış.
** Kısaca derlersek güneyde her iki uçtan banliyö hattına bağlanılması planlanmış. Bu bağlantılar bugünde güncel fakat Ataköy bağlantısı sanırım Marmaray kapsamında ele alınıyor.
** Beşiktaş' tan gelen hat o dönemde Otogar' a değil Atışalanı' na bağlanmış diğer ucu ise M2 nin Şişli istasyonunda.
** Otogar' dan devam eden hat Atışalanı üzerinden İkitelli Sanayi ye vardıktan sonra Başbakanlık Toplu Konutlara yani Halkalı' ya doğru dönüyor. Tabi o dönemde henüz Başakşehir yoktu buradan Nükleer Araştırma yakınından geçtikten sonra Halkalı' da yine banliyö yani geleceğin Marmaray' ı ile entegre oluyor.
** Olimpiyat köyüne de yine benim çıkarımım bir mekik işletme planlandığı ya da bir hat düşünülüyor ama projelendirilmemiş.
* VI. etapta ise günümüzde işletmede olan Şişhane-A.O.S hattının Şişhane-Şişli arası ile inşaatı devam eden Yenikapı kesimi gösterilmiş.

İlginç olan öncelik sıralamasında yer alan hatların hiçbiri yapılmamış, en sonra yer alan hat inşa edilmeye başlanmış, daha öncelikli olarak yazılanlar ise nerede ise tamamen değiştirilmiş ve bunların yerine M1 in bugünkü güzergahı inşa edilmiş.

[Esat]

Gelelim bizim haritaların bir sonraki aşamasına yıl 2000 lerin sonrası. M2 hattı Taksim - 4.Levent arasında işletmeye açılmış, tramvay hattımız Eminönü' nde, M1 hala Yenibosna' da yani 2002 yılından daha geç bir harita değil.


Detaylara girelim;
* Öncelikle inşa halindeki hatlarda proje olarak yazılmış, bu anlamda aslında açıklaması zayıf bir çalışma, daha çok işletmecinin mevcut durumu göstermek için yaptığı bir çizimde diyebiliriz.
* Tramvaylar açısından Cennet Bahçesi gibi bir harita. T1 in bugün işletildiği hali o zamanki proje uzatması ile birlikte hatta Beşiktaş' a kadar gösterilmiş, günümüzdeki hali ile T2 Bağcılar tramvayı, Zeytinburnu-Bakırköy, Vezneciler-Sultançiftliği (Bugün Topkapı-Mescidi Selam T4), Haliç Çevresi tramvayı, ki olması gerektiği gibi yani "Çevresi" ismini hak edercesine Haliç in her iki kıyısına da hizmet edecek şekilde, Kadıköy-Bostancı hattı proje olarak gösterilmiş. Burada haritayı yaparken hatalı renk seçiminden dolayı seçmek zor ama Göztepe-Ümraniye ve Bostancı-Dudullu hatları Metro (HM) değil tramvay projesi olarak resmedilmiş.
* Yine tramvaylarda Haliç Çevresi Tramvayının istasyonları dahi gösterilmiş, demek ki çalışma o derece ileri idi.
* Anadolu yakası metro hatlarında Harem-Kartal hattı Pendik uzatması ilave edilmiş, Üsküdar-Ümraniye hattına Dudullu ilave edilmiş ve Pendikten Kurtköy' e bir metro hattı kabaca çizilmiş.
* Taksim-Kabataş Funiküleri HM projesi olarak gösterilmiş yani çizgi ve renkten öyle söylüyorum.
* Beşiktaş' tan bir metro hattı (HM) Osmanbey, G.O.P üzerinden Kartaltepe' ye gelecek şekilde gösteriliyor.
* M3 Otogar-Kirazlı hattı halen Otogar-Bağcılar-Başakşehir proje olarak gösterilmiş.
* M1 Havalimanı bağlantısı proje olarak gösterilmiş.
* Beylikdüzü metro hattı projesi önceki haritaların aksine Yenibosna'dan değil Bakırköy-İncirli' den başlayacak şekilde revize edilmiş. Ve bence olması gerektiği gibi yeterince içeriden Avcılar' a giden bir hat projesi olarak çizilmiş.
* Başakşehir' den Sefaköy' e bir hat çekilmiş. Bu proje bugünde gündemde ama biraz farklılıkları var. Son durak olarak Havalimanı planlanıyor, ve yukarıdaki Başakşehir' den dönen kavis değilde bildiğim kadarı ile Güney Sanayi den ayrılan bir hat olarak planlanıyor. O yukarıdaki kavis Başakşehir' den Olimpiyat Stadına gidecek şekilde revizyona uğradı. 10 yılda iyi değişim.
* Marmaray projesi resmedilmiş.
* Son olarak M2 hattının inşaat aşamaları da proje olarak yazılmış ve zaten bildiğimiz gibi görünüyor yani Maslak ve Yenikapı uzatmaları. Ama benim için doğrulayıcı olan bu harita oldu, bir kaç kez sözünü etmiştim M2 nin Bağcılar uzatması Millet Caddesine paralel giden Topkapı' dan geçerek Bağcılar' a giden bir hattı diye ama kanıt gösteremiyordum, bu haritadan aklımda kalmış olsa gerek, çünkü ben bu uzatmayı kağıt üzerinde haritalar üzerinde görmüştüm, işte bu. Burada yanılgım benim aklımda hep Davutpaşa bağlantılı geçen bir hat vardı ama daha çok M1 Terazidere istasyonuna yakın geçen bir proje söz konusu ve direkt Bağcılar Meydan' a ulaşıyor. Bu güzel oldu.

[Esat]

Bu haritalar daha sağlam kaynaklara ait, fakat bir o kadar da kafa karıştırıcı o yüzden pek kronolojiye falan bakmadım sadece projelerin ne kadar değişiklik gösterdiğini belki bize anlatır, bu boyutta biraz kötü görünüyor belki daha sonra iki parça halinde yarım yarım daha büyük yayınlarım.


Bu düzgün tasarlanmışlardan bir tanesi, çünkü benzer bir haritada konuda yetkin olması gereken bir yerin yaptığı bir haritada tonla hata vardı, yani hafif metroya, ön görülen tramvay yazmak ya da o rengi vermek gibi, bu yüzden bu haritaların bazıları içeriği güvenilir ama gösterimi biraz sorunlu gibi.
Bu harita üzerinden bakarsak, enteresan bir şey var.
* Yenikapı' dan Bağcılar' a giden hat daha önce bir haritadan gösterdiğim gibi M1 Merter' i keserek geçiyor, sonrasında ise Bağcılar merkeze değil direkt İkitelli istikametine gidiyor, buradan bugünkü M7 Başakşehir güzergahına girerek Başakşehir' e ulaşıyor. Bu öngörülen metro olarak tanımlanmış. Enteresan olan Otogar' dan gelen hat bundan ayrı gösterilmiş, biraz doğusundan gelerek İSTOÇ ya da Güney Sanayi civarında ayrılarak Sanayinin doğu tarafından Başakşehir' e ulaşıyor ve buradan günümüzdeki projede olduğu gibi kavis çizerek Olimpiyat Köyü' ne doğru dönüyor.
* Sefaköy' den başlayan ve Halkalı üzerinden geçerek Başakşehir' e ulaşan bir tramvay hattı gösterilmiş.
* Güney Sanayi - Halkalı HM bağlantısı gösterilmiş.
* Bağcılar'dan gelen tramvay Zeytinburnu' ndan direkt Bakırköy' e gidecek şekilde gösterilmiş.
* Beylikdüzü metrosu hala Yenibosna başlangıçlı çiziliyor.
* T1 hattı Beşiktaş' a kadar proje olarak yer alıyor.
* Beşiktaş-Kartaltepe metrosu yine ilk hali ile burada yer alıyor.
* Anadolu yakası bu haritada zengin Üsküdar-Ümraniye ve Harem-Kartal aynen devam, fakat daha önceki haritada tramvay olarak gösterilen dikey hatlar bu sefer HM olarak ifade edilmiş ve toplam 4 adet Kuzey-Güney hattı öngörülmüş. Tam başlangıç noktalarını çıkartamıyorum ama bir tane Söğütlüçeşme-Altunizade gibi bir hat var, Göztepe-Ümraniye, Bostancı-Dudullu ve Pendik-Kurtköy hatları da diğerleri. Son olarak Kadıköy-Bostancı tramvayı bu haritada da var.
* Haritanın en ilginç detayı 3. Köprü hazır tartışmaları varken yayınlayayım dedim. İBB 3. Köprü' yü iki köprü arasına planlamış. Yanlız haritadaki sanırım bir hata, 1. Köprünün altında Raylı Köprü yazmışlar fakat orada hiçbir raylı sistem hattı gösterilmemiş, 3. Köprüye ise bir raylı sistem çizilmiş. Bu çizimin Avrupa yakası çıkışından M2 hattı Levent istasyonuna bir bağlantı gösterilmiş, diğer tarafta ise tam neresi olduğunu kestiremediğim ama E-5 e varmadan hemen önce raylı sistem Söğütlüçeşme' ye uzatılmış ve 21500m ifadesi var, acaba bu hat boyumu yoksa 3.köprü ve bağlantı yolları uzunluğumu çıkartamadım.
* Bu haritadaki bir diğer garip detay, Haliç tramvayının Eyüp ten sonra G.O.P içine doğru çıkartılmış olması yani Haliç çevresinde değil G.O.P merkeze doğru giden bir öngörü resmedilmiş.

------------------------------------------------------------------------------

Yukarıdaki ile bağlantılı bir harita, aşağı yukarı aynı sadece farkları yazacağım

Farklar:
* Otogar-Bağcılar şu an ki gibi Kirazlı civarında diğer hat ile birleşiyor, yani ayrı bir hat yok.
* Başakşehir' den gelen hat hala Yenikapı' ya gidiyor.
* Tramvay projeleri tafa kaldırılmış, sadece Vezneciler-Sultançiftliği var.
* Göztepe-Ümraniye HM yok.
* Sanırım bu diğer haritanın bir varyasyonu olsa gerek.

[Esat]

Yukarıdaki 2 haritanın 2 versiyonu daha var elimde ama onları yayınlamayacağı, kısaca bahsedeyim. Anadolu yakasında sadece dikey hat olarak Bostancı-Dudullu' nun bırakıldığı ve Avrupa yakasında Bahçeşehir uzatmasının olduğu versiyon birde Anadolu yakasındaki dikey öngörülerden Göztepe-Ümraniye' nin iptal edildiği versiyon. Ayrıca her iki versiyonda da köprü geçişi yoktu sanırım bakmadım şimdi tekrar. Bunların dışında bir iki tane de önemsiz harita var, yani bu yayınladıklarımın yanında çerez bile sayılmaz, onları taramadım bile

Son haritamı da yayınlayayım, ciddi bir harita aslında içerik olarak ama daha önce bahsettiğim Lejant hatalarına sahip ne diyelim olur kadı kızında bu kadar.

M2 yi göstermesi hasebi ile 2000 sonrası diyebilirim bu haritaya ama garip bir şekilde M1 Bakırköy ya da Bahçelievler' e kadar gösterilmiş bu hali ile de 2000 öncesi detaylar;
* HM projeleri olarak, Yenibosna-Avcılar, Halkalı-İkitelli, Beşiktaş-Kartaltepe, Söğütlüçeşme-Altunizade hatları çizilmiş, İkitelli-Bahçeşehir ise isim olarak yazılmış ama hat çizilmemiş?
* Metrolar 4.Levent' ten kuzeye hiçbir çalışma yok, güneyde Yenikapı fiks. Yenikapı-Başakşehir arası sanki 3 etap gibi yazılmış. Marmaray yine doğru olarak gösterilmiş
* Vezneciler-Sultançiftliği tramvay projesi var, fakat garip bir şekilde Harem-Kartal, Üsküdar-Ümraniye(Dudullu), Bostancı-Dudullu, Otogar-Bağcılar hatları ve M1 in Yenikapı uzatmasına da Öngörülen Tramvay denilmiş haritayı yapan benim gibi amatör olsa bunları anlarımda işin içinde birileri olunca ayıplamaktan başka ne yapabilirim ki?
* 3. köprü yine iki köprü arasında ve üzerinden raylı sistem geçiyor. Söğütlüçeşme den kalkıp Bulgurlu üzerinden Yavuztürk ve Kazım Karabekir mahalleleri ortasından devam eden bir hat, köprüyü geçtikten sonra M2 Mecidiyeköy istasyonu yakınında bir yere doğru uzanmış
* That's all! Böylemi yazılırdı bu?

[Esat]

İşte asıl tarih geldi. 1977 yılına ait İstanbul Metro Sistemi için düşünülen güzergahlar. O yıllarda metro tartışmaları bayağı bir hararetli imiş anlaşılan


İlk çalışma Fransızlar tarafından 1954 te yapılmış fakat yüksek maliyet nedeni ile kabul edilmemiş, daha önceki metro yapım taleplerinde olduğu gibi, daha sonra 1960 larda Ruslar bir güzergah önerisi ile gelmiş hatta kredileri ile birlikte, ardından İETT bir çalışma yapmış ve en son 1977 İngiliz BOTEK firması bir çalışma yapmış, fakat sanırım arada yine İngilizlerin hükümet destekli bir projesi daha var fakat onun haritasını bulamadım.
Güzergahlara bakar isek;
Fransızlar : Mecidiyeköy - Taksim - Kabataş (ya da Tophane) - Karaköy - Sirkeci - Sultanahmet - Beyazıt - Aksaray - Yenikapı

Ruslar : Zincirlikuyu - Mecidiyeköy - Taksim - Eminönü - Beyazıt - Yenikapı - Millet Caddesi - Topkapı
ilave olarak Beyazıt - Eyüp istikametine doğru da bir öneride bulunmuşlar.

İETT : 4.Levent - Mecidiyeköy - Taksim - Sirkeci - Beyazıt - Aksaray - Millet Caddesi - Topkapı

İngilizler : 4.Levent - Mecidiyeköy - Taksim - Galatasaray - Beyazıt - Yenikapı - Fındıkzade - Topkapı

Tabi Millet Caddesi olarak yazdıklarım belki tam caddenin altında olmayabilir, sonuçta tam sokak cadde üzerine oturtulmuş bir harita değil, İngilizlerinki biraz yukarıdan gösterildiği için bu cadde yerine Fındıkzade yazdım. Genel olarak baktığımızda İngiliz ve Rus önerisi bugünkü hattın geometrisine çok yakın göründü bana.


Bu harita kime ait bilemiyorum, yani dönemin belediye yönetiminin öngörülerimi yoksa yayıncının ya da üniversitelerin çıkarımlarımı bir fikrim yok ama oldukça iyi bir yapı olarak gördüm. Bu haritada aslında bugünkü pek çok hattıda görmek mümkün, ben herkesin aynı şeyi düşünebileceğine o kadar da inanmıyorum, herhalde belediye yönetimleri hep eskilerin unutulmuş defterlerini karıştıra karıştıra bir şeyler yapıyorlar

[Esat]

Son olarak bu haritayı da gireyim. Yıl 1991 ve haritalarda bana göre hala M2 uzatması için en doğru güzergah olduğuna inandığım ikinci etap Millet Caddesi üzerinden Topkapı şeklinde görülüyor.

[Esat]

İstanbul' daki metro hatlarının tarihçesine kaynaklık edecek bir kaç resim ekleyelim.

İlk resim Havalimanı istasyonunun hizmete açılışından


Bu iki resim ise sürekli konusu olan Bağcılar hattının ilk temel atma töreninden görüntüler, yılı bir türlü hatırlayamıyorum ama 2002 bahar yaz ya da daha öncesi idi sanırım, o tarihlerde idari işlerde görev yapıyordum ve bu töreni çok iyi hatırlıyorum.




Bunlarda Marmaray temel atma töreninden, resimler tarama dijital olduğu için tarih bilgisi yok, fakat ben 2004 diye biliyorum temel atma törenini

[Esat]

Bu başlığı okumuş olanlar daha önce İstanbul için yapılmış projelere ait çeşitli haritaları paylaşmıştım hatırlarlar, bugün okuduğum bir yazı daha da geriye Osmanlı döneminde yapılmış metro girişimlerine atıfta bulunuyor ve onları örnekliyordu, görünen o ki o zamanlarda da hep aynı güzergahlar ön görülmüş ya da ilk yapılan bu proje ve fikir teatileri üzerine herkes planlarını inşa etmiş.

http://www.arkitera.com/haber/index/det ... eri1/10053

Yaklaşık dört sene süren tünel çalışmaları sırasında İstanbul'a dair projeler geliştirdiği bilinen Gavand, 1876'da bu kez İstanbul'u kuzey-güney doğrultusunda kat eden ve büyük bir kısmı yeraltında olacak bir metro ile, Yedikule-Sarayburnu arasındaki sahilin doldurulmasıyla büyük bir liman oluşturulması ve doldurulan alana yeni bir şehrin kurulmasına ilişkin projesini sultana sundu.

Gavand yeni kurulacak şehrin iskeleler ve demiryolları ile kentin diğer bölgelerine bağlanmasını da öngörmüş ve metro ve tüp geçişleri tasarlamıştı. Kumkapı'dan başlayacak raylı sistem, Tarihi Yarımada'yı yeraltından kat edecek, Eminönü'nde yer üstüne çıkacaktı. Araçlar Haliç'i geçmek için yeni Galata Köprüsü'nü kullanacak, sonrasında yine yeraltından ilerleyecekti. Projeye göre toplam tünel uzunluğu 4.300 metreydi. Metro Kilyos'a kadar uzanacaktı ancak Beşiktaş'tan itibaren yapılacak tüneller hakkında bilgi verilmiyordu.

Yeni Şehir'in sadece Avrupa Yakası'yla değil, Anadolu Yakası'yla da bağlantılı olması öngörülmüş, böylece Sarayburnu'ndan Üsküdar'a Boğaz'ı geçecek bir tünel projesi tasarlanmıştı. 1877 Rus Savaşı'ndan sonra Gavand'ın projesi rafa kaldırılmış ancak birçok projeye öncü olmuştur.

Rus Savaşı'ndan 11 sene sonra, 1887 senesinde bu kez Osmanlı uyruklu Boğos Efendi, Bahçekapısı'ndan Beyazıd'a kadar uzanacak bir metro yapma imtiyazını 99 yıl süreyle talep etti. Kendisi sermayeyi tedarik etmeye hazır olduğunu belirterek, hükümetin uygun gördüğü bir bankaya taahhüt yatıracağını beyan etti. Ancak teklifi kabul edilmedi.

Aynı proje 1898 senesinde tekrar gündeme geldi. Bu sefer teklifin sahibi Namık Paşazade Tahir Bey, Bahçekapı-Çarşıkapı-Beyazıd istikametinde öngörülen metro projesi için imtiyaz teklif etti. Bu teklif de böyle bir hattın bölgedeki emlakın değerini düşürüceği, esnafı ve devleti zarara uğratacağı gerekçesiyle reddedildi.

Üsküdar-Bağlarbaşı Metrosu

Projeler sadece Avrupa Yakası'yla sınırlı kalmamış, Mösyö Kırbis 1894 senesinde Üsküdar Meydanı'ndan Bağlarbaşı'na çıkan dik yokuşu kullanan kalabalık kitle için, Tünel Metrosu'nun benzeri bir proje sunmuştu. İmtiyaz talep eden Mösyö Kıbris, gerekirse Osmanlı Anonim Şirketi kuracağını beyan etmiş, ilgili komisyon da teklifini olumlu değerlendirdiklerini bildirmişti.
Taksim-Kabataş Füniküler Hattı

Bu kez Arkeoloji Müzeleri Müdürü Osman Hamdi Bey, 1895 senesinde Taksim-Kabataş hattında bir metro projesi fikri sunmuştu. Bu teklifin de yine Galata-Pera arasındaki Tünel Metrosu'ndan esinlenerek oluşturulduğu düşünülüyor.
Beyazıd-Şişli Metro Hattı

Bundan 13 sene sonra ise Agence Generale Panhard & Levassor Şirketi, Salıpazarı'ndan Beyoğlu'na çıkacak ve buhar gücüyle çalışacak, vagonların kablolarla çekileceği bir demiryolu hattının teklifini yaptı. Projeleri kabul edildiği takdirde 50 senelik imtiyaz istiyorlardı. Demiryolu hattını gerçekleştirmek için kurulacak şirketin ismi ise "Salıpazarı-Beyoğlu Osmanlı Füniküler Şirketi" olacaktı.Tünel Şirketi bu imtiyaz teklifini duyunca antlaşmalarını öne sürerek, Tünel civarında sonradan yapılacak demiryolu hatları ile ilgili olarak Tünel Şirketi'nin hak sahibi olduğunu belirtti. Böylece teklif reddedildi. Ancak şirket güzergahı Taksim-Fındıklı arasında değiştirerek tekrar teklif sundu. Bu kez de Beyazıd-Şişli arasında metro yapımını üstlenmiş olan Beyazıd-Şişli Metropolitan Demiryolu Şirketi ile yapılan antlaşma doğrultusunda Taksim-Fındıklı hattında metro yapmak mümkün olmuyordu.

Beyazıd Şişli Metropolitan Demiryolu Şirketi için 1912 senesinde imtiyaz fermanı çıkmış, 1913 senesinde ise mukavelesi imzalanmıştı. Projeye göre, Beyazıd-Şişli arasında bir ana hat yapılacak, tali hatlar üç noktadan ana hatta bağlanacaktı. Tali hatların merkez noktası ise Beyazıd İstasyonu olacaktı. Beyazıd'dan bir hat Yenikapı'ya, bir hat da Eyüp'e ulaşacak, ayrıca Eyüp'te Dolmabahçe'ye bir başka hat daha inşa edilecekti. Bu büyük proje dönemin siyasi ve mali dengesizlikleri sonucu rafa kaldırılacaktı. Sonrasında bu konuda ısrarlar devam edecek, Mösyö Moray ve teklif sahibi, Lacey Sillar-Leigh Westminster ise projenin mühendisleri olarak imtiyaz teklif edeceklerdi. Ancak Moray mali gücünü ispat edemediği için kendisine imtiyaz verilmeyecekti.

[alabay]

Bu bayağı bir Londra tarzı olurdu, zamanıydı da. Olmamış. Bugün yapılan hatlarda da istasyon aralıkları ve konumlar biraz fazla kolaya kaçar şekilde, bu da çok yazık. Yani şöyle dar bir metro ağı uzaklarda gibi.