Baselin 8 numaralı tramvay hattı plâna göre Pazar günü 14 Aralıkta Almanyanın Weil (vâyl) kentine yapılan uzatmada çalışmaya başlayacak. Cuma günü 12 Aralıkta hattın resmî açılış töreni.
Bu 75 sene sonra Avrupada ilk sını aşan tramvay hattı diyorlar. Bence bunu başka türlü yazmaları gerekirdi, belki 75 sene sonra ilk yeni yapılan sınır aşan tramvay hattı. Çünkü meselâ sırf Baseli ele alırsak, şu anki 10 numaralı hat hâlen bir duraklığına Fransaya geçiyor, yani iki kez sınırı aşıyor. Sondurak Rodersdorf ile iki durak sonraki Flüh (flüğ) arasında Fransada bulunan Leymen (löymon/laymen) durağı var. tabiîki Basel kenti çok ilginç bir konumda, çünkü metropolü üç farklı ülkede: İsviçre, Almanya ve Fransa. Eskiden bir çok hat sınırları aşıyorlardı, bunlar kısaltıldı, bilhassa ssavaşlardan dolayı. Ama eskiden, yanlış hatırlamıyorsam, Saint Louisye (sen lüi) ve Huninguee (üning) de tramvaylar giderdi. Bunlar şimdi tam sınırda duruyorlar. Almanyada ise Lörrach (lörrah) kentine tramvay işlerdi. Savaştan sonra bir süre Lörrachta kalan hat kısmı Lörrach Tramvay İşletmesi olarak devam etti, sonra vazgeçildi. Lörrach ve Weil birbirlerine yapışık iki kent, ikisi beraber de Basel metropol alanında, yani bütün bu yerleşim alanları arasında direk gecişler var, sokağın bir kısmı şu ülkede, öteki kısmı ise bu ülkede. Şimdi 8 numara ile yine nihayet (!) sınırötesi işletmelere adım atmaları çøk güzel ve önemli. Otobüsler zaten sınırları zart zurt geçiyorlar, sanki sınır yokmuş gibi. Tek siyasî problem şu: İsviçre Avrupanın ortasında da olsa, Avrupa Birliğine dahil değil. O yüzden etraftaki ülkelere ciddî ve hakiki sınır kapıları var. Bu öteki ölkelerde, namı Almanya ve Fransa arasında böyle değil, hiçbir şekilde sınır kapısı veya kontrolü yok. Kontrol yapılacaksa, mobil şekilde olur, yani hem Alman polisi Fransaya geçebilir, hem Fransız jandarması Almanyaya. İsviçre Sınır Polisi (de) Almanyaya silâhlı geçebilir, özel müsaadeleri var, ama bu sırf sınırı geçen trenler için. Yani, çok ilginç bir durum. Başka teknik bir sorun, Almanya ve Fransanın aynı parayı kullanmaları: Euro, ama İsviçreninkisi Franken. Bu yüzden bilhassa Basel gibi Euro alanının neredeyse içinde bulunan bir kentte bütün bilet otomatları iki farklı para birimi ile işler. Almanyadaki otomatları nasıl yapacaklar, onu henüz bilmiyorum.
Şurada güzel bir tramvay haritası var:
https://upload.wikimedia.org/wikipedia/ ... n_2009.png
Bahsettiğim eski geçişler St. Louis Grenze (zankt luis grentse) ve Riehen Grenze (riihın grentse). Yeni geçiş Kleinhüningenin (klaynhüningen) ötesinde olacak.
Baselin iki büyük özelliği var: İlki, Ren nehrinin önemli bir limanı, kuzey istikameti denize doğru doğu istikameti ise Bodensee denen büyük göle (Almanya/İsviçre/Avusturya üçgeni de burada). Ayrıca Basel kimya ve ilâç sanayiinin büyük, belki de en büyük noktası. Yuttuklarınız hapların büyük bir kısmı ya buradan ya da buranın lisansı ile. Konuyla direk alâkalı olmasa da, şunu da belirteyim, ikinci büyük ve önemli noktası da Almanyadaki Mannheim/Ludwigshafen ikiz kenti. Bunlar da Ren nehri üzerindeler, iki farklı eyalete aitler. Burada meselâ BASF farbrikası duruyor. Yani tüm bant, şerit ve yapıştırıcı tekniği burada. Tabiîki böyle büyük ve ağır sanayinin ne kadar tehlikeli olabileceğini gözünüzde canladırabilirsiniz herhâlde. Ren nehri ona göre uzun zaman çok ölü bir nehirdi, ama artık öyle değil. Geriye kalan tek problem, Baselin bulunduğu »bizim bura« deprem bölgesi olması. Binüçyüzbilmemkaç senesinde bir deprem bütün kenti yok etmişti. Ve ben burada yaşadığımdan beri en az üç orta ile ağırca deprem oldu (bunlar tabiîki rölatif, burada bugün (!) 5 ağırlığında bir deprem hiçbir hasar yaratmaz, başka yerlerde onbinlerce kişi ölür). O yediyüz sene evvelki deprem 7 şiddetindeydi. 3 şiddetinde depremler sıkça oluyor, 5 ile 6 arasında bir depremi ben bundan on sene (?) evvel yaşamıştım, o bayağı oha idi! Buzdolabım devriliyordu.
Amma da uzattım
Gelgelelim yine 8 numaraya. Baselin en önemli hatlarından bir tanesi, en sık kullanılanı. İsviçrede uzatmanın başlangıcı, yani taraf/kısım inşaat başı, 06.12.2006da idi, Almanyada da 18.03.2011de. Almanya kısmında hattın çok zor yerlerden geçmesini sağlamak bayağı vakit ve plânlama istedi. Meselâ nöraljik nokta olarak Friedlingendeki (friğtlinın) sınır kapısı komple yeniden yapıldı. Ayrıca tramvay oraya bayağı dik bir rampayla köprüyü tırmanıyor. İsviçre tarafında ise bilhassa limanı geçmek zordu. Bunlar çok trafikli, acaip raylı ve dar yerler. Yine Almanyada Alman Demiryolunun 14 raylık/yolluk tren kesimini geçmek de haylı zordu (yok, Marmaray değil, külüstür bir Alaman yük aksı).
Evveeet
buralardan şimdilik bu kadar. Bu projeyi ben de çok merak ediyorum. Senelrdir Basele limanı üzerinden giriş yaptığımda bu inşaatlardan dolayı çok sıkışırım, rayların o köprüdeki dikliği de beni hep şaşırtmıştı. Bakalım nasıl olacak bunlar. Weilde hattın sonradan uzatılması sözkonusu. Zaten, ne yazık ki demeli, böyle projelerde tabiîki hep para böyyük bir konu. Gereken paraları da sökemediklerinden ilk başta istenen sondurağı gerçekleştiremediler. Ama onu da yaparlar bir gün. Bundan sonraki ikinci önemli proje de Strasbourgtan Kehle tramvay uzatması olacak. O biraz daha kuzeyde, FransaAlmanya sınırötesi işletme. Orada da zaten otobüsler işliyor. Kehl eskiden Strasbourgun bir semtiydi. Sonra Almanya-Fransa sınırı Ren üzerinden bunu böldü. Tarihî açıdan bugünkü Fransa Alzas bölgesi bir Alman bir Fransız, bir Alman, bir Fransız idi. Yani bayağı bir gel git vardı. Komik olan, Fransadaki Mulhouse (müluuz) kenti de bir zamanlar İsviçreye aitti. Öyle siyasî sınır değişiklikleri oldu, yaşandı ve hâlâ (bugün savaşsız) yaşanıyor (İsviçre ile Almanya arasında bir ada İsviçreden Almanyaya verildi, harita hatası olmuşmuş onlarca sene
). Halk bütün bu alanda aşağı yukarı aynı/benzeri bir dil konuşur: Alemanca; Fransada ek Fransızca da tabiîki. Bu »Almanca«nın bir türü (biz Türkçede Almanyanın diline Almanca diyoruz, bu işi biraz karıştırıyor, Doyç veya Cermen desek, daha kolaydı, çünkü »hakiki« Almanca işte bu güney Aleman-Bölgesinde, yani buralarda, konuşuluyor, her üç ülkede (Avusturyanın Bregenz kısmında da, eder dört)).
Tramvayla ilgili kaynak (Almanca):
http://www.badische-zeitung.de/die-tram ... in-betrieb
