ist-T.05 » Eski İstanbul Tramvayları

[Esat]

İstanbul Ulaşım A.Ş. de çalışırken kişisel çalışmam olarak sürdürdüğüm proje sosyal sorumluluk ilkesi ve bilgilendirme kapsamında Dersaadet Tramvayları ismi ile www.dersaadettramvayi.com altında yayınlanmıştı. Bilgiler çeşitli kaynaklardan tarafımdan derlenmiştir, mümkün olan tüm kaynak bilgileri verilmiştir.

Saygılarımla

Esat Tanören

[Esat]

Aşağıdaki linkte resmini gördüğünüz İstanbul Tramvayları ve Dersaadet Tramvay Şirketinin 1892 den 1966 ya kadar işletmiş olduğu tramvay hatlarının açılış ve kapanış tarihlerini içeren bir kronoloji çalışması var, çalışma çeşitli kaynakların araştırılması, İETT Kütüphanesi, Sayın Sertaç Kayserilioğlu' nun Dersaadetten Günümüze Tramvay kitapları, Basın Müzesinde ve kütüphanelerdeki Hayat Mecmualarının araştırılması ile elde edilen sonuçtur, mümkün olduğunca net veriler ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır, o günlerin tramvay hatlarının yoğunluğu ve yolcu sayılarına baktığımızda bugün oturup ağlamak gerekiyor, Avrupa da hala şehirler tramvayları etkin bir şekilde kullanırken biz kendimizi otobüs ve minibüsler ile duman ve yolda geçen saatlere mahkum ediyoruz.

[Mustafa Noyan]

[Mustafa Noyan]

Kadıköy Belediyesi websitesinden eski Kadıköy Tramvayları resimleri:

[Esat]

Resimler için teşekkürler, özellikle ÜKHT (Üsküdar-Kadıköy Havalisi Tramvayları) resimleri ayrı bir güzellik çünkü o dönemden kalmış tek aracı Rahmi Koç Sanayii Müzesinde görmek mümkün, sanırım birde 143 numaralı tramvayı bir ara tartışmıştık, bu tramvayında aynı müze tarafından alındığı ama revize edilmeden bir kenarda bekletildiği söyleniyordu.

Kadıköy tramvaylarında bu Sarı renkli iri cüsseli ve ortadan kapılı tramvaylar İstanbul' a en son gelen yani dönemin en yeni tramvayları, teknik olarak çok büyük farklılıkları olmasa da, her iki yanda ortadan tek kapılı oldukça ihtişamlı araçlar bu Siemensler, o zamanlarda da bugün olduğu gibi firmalar ortaklıklar ile araç üretiyormuş, zamanın pek çok aracı Brill Trolley şase ve kaporta ile Siemens elektrik, elektromekanik (o zamanda ismi bumuydu acaba?) ile donatılmış.

Ayrıca İstanbul' dan en son kaldırılan tramvay hatları olması ve 1966 ya kadar çalışmış olması hasebi ile aramızda belkide bu tramvaylara çocukluk döneminde rastlamış olanlar dahi olabilir.

[Mehmet Ünver]

Merhaba elli bir yasimdayim. Cocuklugumum en guzel anlari bu nostaljik tramvaylarda gecti ama uzulerek soyleyeyim ki; bugun Istiklal caddesindeki tek arac disinda elde baska kalmadi. Eskiden Kadikoy'de bir muzesi vardi. O muze simdi itfaiye binasi oldu. Yaptigim arastirmalarda bu guızel tramvaylarin Cekmece'deki IETT kampinda kabin olarak kullanildiktan sonra curumeye terk edildigini gosterdi. Yasi genc olanlar icin: Bu tramvaylar 1961 de Avrupa yakasindan 1966 da ise Anadolu yakasindan kaldirildilar. Bizler Uskudar'dan Camlica veya Kadikoy'e bu araclarla giderdik. "Bir Kuzgun Yaz" isimli ilk romanimda bu guzel araclarla yasadigimiz eski Istanbul nostaljisini de anlatmistim. Sevgiler. Mehmet Ünver

[Esat]

Evet Mehmet Bey maalesef haklısınız, 170 civarında tramvay aracından geriye koca bir hiç in kalmış olması çok acı, böyle bir kültürü bir türlü yerleştirememişiz, bakın Köln elindeki eski bile denilemeyecek tramvayları satıyor, bunları biz satın alıyor ve kullanıyoruz ama Köln yönetimi bu araçların bir tanesini elinde tutuyor, çünkü onu müzelerinde sergileyecekler. Avrupa dışında pek bir bilgim olmadığı için genel yorum yapmayacağım ama Avrupa ülkelerinde tramvay ya da metro fark etmiyor bir seri elden çıkarılıyor ise o seri araçlardan bir tane muhakkak muhafaza ediliyor. Metropolitan taşımacılık adına çok önemli yükleri üstlenen şehir içi raylı sistemleri yeni nesillere öğretebilmenin en iyi yanı görsellik, fotoğraflarda kalmış anılar insanı acıtabiliyor ama dokunmak ve hissedebilmek farklı duygular yaşatıyor.

Eski İstanbul tramvayları görev yaptıkları dönemde İstanbul' un kent içi trafiğinde önemli bir yer tutmakta idiler, yukarıda resimlerde de görüldüğü üzere arka arkaya hareket eden farklı güzergahtaki tramvayların dizilişi bugün istediğimiz ama bir türlü gerçekleşmeyen bir hayal gibi, günümüzün ülkelere ve yönetimlere yıktığı ağır ekonomik şartları tabii ki biliyor ve anlıyoruz ama fosil yakıt kullanan araçlar ile taşımacılık yapmanında elektrikli sistemlere göre hiç doğru bir yaklaşım olmadığınıda biliyoruz, tüm modern kentlerde trafik sıkışıklığı ve egzost emisyonundan oluşan hava kirliliğine yegane çözüm raylı toplu taşımacılıktır.

Bu linkte daha önce sitemizde tramvay müzesi ile ilgili anlattıklarımızı bulabilirsiniz.

[Mustafa Noyan]

Yaptigim arastirmalarda bu guzel tramvaylarin Cekmece'deki IETT kampinda kabin olarak kullanildiktan sonra curumeye terk edildigini gosterdi.

Mehmet Ünver Bey'i sitemizde gördüğüme çok memnun oldum,
tramvayları ve kömürlü vapurların uğradığı iskeleleri anlattığı kaleminden paylaşımlarının forumumuzda devamını dileyerek,
bahsettiği Avcılar veya Küçükçekmece İETT kampında kabin olarak kullanılan, ancak son zamanlarda net ortamında tramvay deposu olduğu zannedilen meşhur fotoğrafı ekleyeyim.

[Esat]

Aşağıdaki tabelaları çeşitli kaynaklardaki harita ve yazılardan derleyerek oluşturmuştuk, www.dersaadettramvayi.com adresinde de yayınladığımız hat listeleri arasında yer almaktadır, ayrıca bu tabelalardan birer adette numune olarak yaptırmıştık ama herhangi bir yere asmaya muvaffak olamadık, belki bir gün bir yerlerde kullanılır. (Belki bir gün bir yerlerde birileri bizi bununla yad eder.)

[alabay]

Tram 3 haritasında çoğu Osmanlıca yazılmış isimlerin yanında Lâtin harfleriyle ne olduğu belirtilmiş. Eksik olan şunlar:

Üst kısımda Şişli Karakolu diyor. Onun da üstünde, solda Ermeni Mezarlığı, sağda da Tramvay Deposu diyor. Alttakinde ne yazık ki bir kelimenin kökünü bilmiyorum, işte bilmeyen de tam okuyamaz ya İmtiyazı alınmadan ... envad? invad? enud? edilmiş huttut. İkinci şebeke. Birinci şebeke.
Beyazıt - Bayezid diye yazılı.

B. Alabay

[Mustafa Noyan]

İmtiyazı alınmadan ... envad? invad? enud? edilmiş huttut.

"İmtiyazı alınmadan etüd edilmiş hudud" diye okudum
Fransızca manası olan "etüdü yapılmış ve verilmemiş hatlar" mealine de uyuyor

[alabay]

Hay Allah, bunun etüd olarak okunmasını da insan nereden çıkarsın?
Güzel, teşekkürler. Ben de Devellioğlu Lûgat'ı evirip çevirdim, aradım, ettim ...

B. Alabay