at-TS.21 » Viyana Toplu Taşımacılık Sist
Gönderilme zamanı: 22 Eki Prş, 2009 01:05
Aşağıda inceleme yazısı daha önce sitede Viyana Toplu Taşımacılık Sistemi başlığında yayınlamış olduğum bilgilerin derlenerek güncellenmesi ve kaynakların doğrulanması ile Esat TANÖREN ve Başar ALABAY tarafından hazırlanmıştır.
VİYANA TOPLU TAŞIMACILIK SİSTEMİ
İnceleme Yazısı
" Önsöz
" Viyana Hakkında
" İşletmeciler
" Viyana Toplu Taşımacılık Tarihçesi
o Kronoloji
o Sistemlerin Kısa Tarihçeleri
" Günümüzde İşletmeler
o Sistemlerin Tanıtımı
" Ücretlendirme ve Ücret Toplama Sistemleri
" İstasyon ve Duraklar
" Araçlar
" Yolcu Hizmetleri ve İlişkiler
" Gelecek Plânları
" Son Söz
" Kaynakça
" Sözlük
Önsöz:
Toplu taşımacılığı sektörü çalışanları ve takip edenlerin bildiği üzere, UITP - Uluslararası Toplu Taşımacılar Birliği - nin düzenlediği 58. Toplu Taşımacılık Dünya Kongresi bu yıl Avusturya’nın başkenti Viyana'da düzenlendi. Toplu taşımacılıkta söz sahibi işletmeciler, araç tedarikçileri ile sektöre yönelik çözümler üreten pek çok firmanın katılım gösterdiği fuar ve kongre etkinlikleri oldukça iyi bir ziyaretçi sayısına da ulaştı. Bu etkinlik sebebi ile gündeme gelen Viyana kentine toplu taşımacılık penceresinden dün, bugün ve gelecek olarak 3 kademeli bir bakış yapmaya çalışacağız.
Viyana Hakkında:
Viyana kentini genellikle tarih bilgimiz içerisinde yer alan iki Viyana kuşatması ile hatırlıyor olsak da, kentin yerleşik tarihi çok daha eskilere dayanmaktadır. Coğrafî olarak Orta Avrupa’nın ortasında diye niteleyebileceğimiz Avusturya ve Viyana, 2. Dünya Savaşı sonrasında yapılan antlaşma ile askerî olarak da ortada yani nötr ülke konumundadır.
Viyana Avusturya'nın başkenti olmanın yanında, aynı zamanda idarî sınırları ile birlikte, Eyalet statüsünde yer almaktadır. Bu özel statüsünden dolayı, Viyana Belediye Başkanı aynı zamanda Eyalet Başbakanlığı görevini de yürütmektedir. 414 km2 yüzölçümüne sahip kentin nüfusu yaklaşık 1,8 milyondur. 23 ilçeye ayrılmış olan kentte, her ilçenin bir ismi bulunmasına rağmen, bu ilçeler kentteki herkes tarafından numaraları ile bilinmekte ve bu şekilde kullanılmaktadır. 1. Bölge olarak adlandırılan, şehrin en eski yerleşim alanı etrafında saat yönünde ve helezon şeklinde kurulmaya başlanan şehirde, zamanla planlamaların değişmesi (ilçe/semt sınırlarının yeniden düzenlenmesi) ve kentin Tuna nehrinin diğer tarafına doğru uzaması ile günümüzde artık bu helezon yapılı numaralama görülmemektedir.
Viyana Kenti İdari Haritası
Eski Doğu Bloğu ülkeleri ile sınır olması ve yaşam kalitesinin yüksekliği nedeni ile sürekli göç alan kentin büyümesi Eyalet yönetimi tarafından kontrol altında tutulmaya çalışılmakta, bu sebeple Belediye Yönetimi sosyal konut alanları ve ulaşım projelerini geliştirirken bu gelişimi göz önünde tutmaktadır. Kişi başına 25 m2 yeşil alan düşen şehir, yaşam kalitesi sıralamasında her yıl dünyada ilk 3 arasında yer almaktadır.
2008 yılı verileri ile Viyana kentinde yolculuk talebi dağılımı %35 Toplu Taşıma, %33 Özel Araç, %5 Bisiklet ve %27 Yaya olarak tespit edilmiştir. *Kaynak [1][15]
İşletmeciler
Kent içi toplu taşımacılıkta üst otorite VOR - Verkehrsverbund Ost-Region - yönetimidir. Bu otorite, Viyana ile birlikte Niederösterreich ve Burgenland eyaletleri trafik işlerinden de sorumludur. Bu bölgelerdeki yerel yönetimler bu kurum ile irtibatlı ve işletmeciler de bu kuruluşa karşı çeşitli sorumludurlar. Viyana kent içinde verilen toplu taşımacılık hizmetleri ve bu hizmetleri veren kurumları şu şekilde sıralayabiliriz:
Banliyö Trenleri (Schnellbahn): ÖBB-Personenverkehr AG “Avusturya Devlet Demiryolları Yolcu Taşımacılığı Anonim Şirketi”
CAT - City Airport Train: City Air Terminal Betriebsgesellschaft m.b.H. - 50,1% Flughafen Wien AG, 49,9% ÖBB,
Postbus otobüs işletmesi: ÖBB-Postbus GmbH - “Avusturya Devlet Demiryolları Otobüs İşletmesi”
Metro, tramvay, otobüs işletmesi: Wiener Linien GmbH & Co KG,
Lokalbahn, tramvay ve otobüs işletmesi: Wiener Lokalbahnen AG,
Özel halk otobüsleri: Dr. Richard Linien GmbH und Co KG, Blaguss Reisen GmbH ve Schneiderbus GmbH (ağırlıklı olarak ilçe merkezleri ile banliyö semtleri arasında taşımacılık yapmaktadırlar). *Kaynak 6] [7] [8] [9] [10] [11] [13]
Viyana Toplu Taşımacılık Tarihçesi
Kronoloji
1865 - İlk atlı tramvay hattı Schottenring-Hernals arasında çalışmaya başladı.
1883 - İlk Buharlı Tramvay hattı Hietzing-Perchtoldsdorf arasında çalışmaya başladı.
1897 - İlk elektrikli tramvay hattı Mariahilf-Prater arasında çalışmaya başladı.
1898 - Stadtbahn şebekesinin bir bölümü buharlı trenler ile işletmeye açıldı.
1903 - Son Atlı Tramvay hattı işletmeden kaldırıldı.
1922 - Son Buharlı Tramvay hattı da elektrikli işletmeye geçti.
1925 - Stadtbahn şebekesi içindeki ilk elektrikli bölüm açıldı.
1961 - Banliyö ve devlet demiryolları arasında tarife birliğine geçildi.
1967 - Viyana kentsel alanında özel otobüs şirketleri ve banliyö şebekesi arasında tarife birliğine geçildi.
1969 - İlk metro inşaatına Karlsplatz'dan başlandı.
1976 - U4 metro hattının bir bölümü işletmeye açıldı. Otobüslerin likit gaz ile işletilmesine başlandı.
1978 - U1 metro hattının bir bölümü işletmeye açıldı.
1980 - U2 metro hattı tamamlandı.
1981 - U4 metro hattı tamamlandı.
1982 - U1 metro hattı tamamlandı. Metro omurgasının temel plânları tamamlanmış oldu.
1984 - Verkehrsverbund Ost-Region (VOR) hizmete başladı.
1989 - U6 metro hattının bir bölümü tamamlandı.
1991 - U3 metro hattının bir bölümü işletmeye açıldı.
1996 - U6 metro hattı tamamlandı.
1997 - ASTax (Anrufsammeltaxi - belirli zamanlarda telefon ile çağrılan dolmuş taksi) ve Rufbus (belirli zamanlarda telefon ile çağrılan otobüs) sistemleri devreye alınarak, toplu taşımada esnek yöntemler denenmeye başladı.
2000 - U3 metro hattının tamamlanması ile birlikte genişletilmiş metro ağı tamamlandı.
2001 - U1 metro hattı kuzey uzatma inşaatı başladı.
2003 - 20 Yıllık Ulaşım Master Planı hazırlanmış ve uygulamaya geçildi.
2005 - U2 metro hattı 2. etap inşaatı Stadion ve Aspernstraße arasında başladı.
2006 - U1 metro hattı uzatması tamamlanıp hizmete alındı.
2008 - U2 metro hattı uzatmasının Schottenring ile Stadion arası hizmete açıldı.
*Kaynak [2] [3] [10]
Tramvay
Viyana toplu taşımacılık geçmişi her ne kadar 1744'lere kadar uzanıyor olsa da, genel olarak 4 Ekim 1865 tarihi başlangıç olarak kabul edilmektedir. Tüm Avrupa ve İstanbul'da da olduğu gibi, bu yıllarda ortaya çıkan at arabalarının raylar üzerinde yürütülmesi - yani "Atlı Tramvay" düşüncesi - bu tarihte Viyana'da gerçeğe dönüşmüştür. 1883 yılında ise birkaç hat üzerinde "Buharlı Tramvay" araçları çalıştırılmaya başlanmıştır. 28 Ocak 1897'de açılan ilk elektrikli tramvay hattının güzergâhı günümüzde halen 5 numaralı hat olarak çalışmaktadır. 1903 yılında tüm sistem elektrikli işletmeye geçmiş olmasına rağmen, buharlı tramvay araçları 1922 yılına kadar işletmede kalmıştır. *Kaynak [2] [3] [10]
Otobüs
Tramvay cephesinde bu gelişmeler yaşanırken, 1900'lerin başında toplu taşımacılık sektörüne giriş yapan otobüsler, Viyana kentinde de boy göstermeye başladılar. 23 Mart 1907 kentte otobüs taşımacılığının başladığı tarih olarak kabul edilmektedir. 1936 yılında benzinli motorların yerine dizel motorlu araç filosunun kurulmaya başlanması, 2. Dünya Savaşı nedeni ile ancak 1953'te tamamlanabilmiştir. Bunu takiben, standart bir otobüs konsepti oluşturulmaya çalışılarak, Trambus olarak adlandırılan, daha geniş, motor kısmı daha alçak ve otomatik transmisyona sahip araçlar üretilmiştir. 1960'ta üretilen çift katlı otobüsler, 1991 yılına kadar hizmette kalmışlardır, hâlen bu araçlardan bir tanesi Viyana Toplu Taşımacılık Müzesi'nde sergilenmektedir. 1963 yılında kullanılmaya başlanan "Körüklü Otobüs" konsepti ise hâlen yeni araçlar ile devam etmektedir. Yine 1963 yılında dizel otobüslerin "Doğal Gaz" ile kullanılabilmesi için çalışmalar yapılmış ve 1977'ye kadar 300 otobüs her iki sistemle de çalışabilir hale getirilmiştir. Bu başarı sonrasından alınan kararların uygulanması ile, bugün Wiener Linien tarafından işletilen yaklaşık 500 otobüsün tamamı "LPG" ile çalışmaktadır. *Kaynak [2] [3] [10] [17]
Resim 2: Viyana tramvay müzesi, şebekeye ait en yaşlı otobüs [26]
Stadtbahn/Schnellbahn - Hafif Raylı Sistem ve Banliyö
Viyana'da kent içine bir hafif raylı sistem kurulması ve bunun yer altına inşa edilmesi ile ilgili ilk plânlar İmparatorluk döneminde yapılmaya başlanmıştır. Bu dönemdeki yer altı hatları düşüncesi, İmparator tarafından "Der Untergrund ist nur der Aufenthaltsraum der Toten" sözleri ile reddedilmiştir. Bunu Türkçeye "Yer altı sadece ölüler içindir" şeklinde tercüme edebiliriz. Bu süreçte Mimar Otto Wagner, yaptığı çalışmalar ile kente 3 hat kurulmasını sağlamıştır. Fakat plânlamanın askerî yararlılıkları göz ardı etmesi, yüksek taşıma ücretleri ve buharlı lokomotiflerin çalışması gibi nedenler ile ilk yıllarında yüksek rağbet görmemiştir.
Daha sonra Carl Ritter von Ghega tarafından şehrin Güney ve Kuzey garları arasında plânlanan ve hayata geçirilen bağlantı, o dönemde kentin yük ve yolcu taşımacılığında önemli bir yere oturmuştur. Bugün dahi bu güzergâh banliyö şebekesinin kalbini oluşturmaktadır. 1950'lerde Ulaştırma Bakanlığı tarafından, kente yeni ulaşım koridorların kurulması konusunda alınan karar ile, 1960'ların ortalarından itibaren banliyö şebekesi geliştirilmiş ve şehir dışı alanlara ulaşım sağlanmıştır. 1971 yılında banliyö hattı havalimanına bağlanmıştır.
Bugün Viyana kentinde, Stadtbahn olarak anılan şebeke işlememektedir. Bu sisteme ait 3 hattın ikisi metro sistemine revize edilerek U4 ve U6 nın temelini oluşturmuş, geri kalan üçüncüsü ise S45 banliyö hattına çevrilmiştir. Schnellbahn olarak adlandırılan banliyö sistemi ise, yukarıda bahsettiğimiz üzere bu sistemi baz alarak, geliştirilen bir yapıdır. Kente yabancı olanlar için, raylı sistemlere aşina olsalar dahi, Stadtbahn, S-Bahn, Schnellbahn tanımlaması kavram kargaşasına sebep olabilmektedir. Son Stadtbahn işletmeleri 1989 yılından itibaren modernize edilerek, metro ve banliyöye dönüştürülmüştür, istasyonlarda S simgesi ile gösterilir ve literatürde S-Bahn olarak geçer, fakat halk arasındaki kullanımı Schnellbahn şeklinde devam etmektedir. *Kaynak [2] [3] [8] [19]
Metro (U-Bahn)
Viyana'da metro tarihçesi 1966'da çalışmaların başlamasından günümüze kadar görev yapmış olan 5 başkan ile birlikte anılmaktadır. Her ne kadar eski Stadtbahn şebekesinde de yer altı bölümleri inşa edilmiş olsa da modern metro sistemlerinin inşa edilmesi açısından Viyana kentide geç dönemde metro sistemine sahip olan kentlerdendir. Fakat bugün kullanılan metro ağının önemli bir kısmı eski Stadtbahn şebekesi üzerine kurulduğu için, oldukça hızlı ilerleme göstermiştir.
1966 yılında başlayan çalışmalarda, ilk etapta yükü artan tramvay şebekesinin bir kısmı yer altına alınmıştır fakat bu sistem bir pre-metro planlanmamıştır ve halen tramvay şebekesi olarak kullanılmakradır. 1967 yılında ilk metro hattının etüt ve sondaj çalışmalarına başlanmıştır. 1970-73 arasındaki dönemde U1 hattının inşaatına devam edilmiştir. Bu hattın tarihi bölgelerden geçmesi nedeni ile pek çok güvenlik çalışması yapılmış, ayrıca NATM (Yeni Avusturya Tünel Metodu) ile ilk su altı geçiş tüneli de inşa edilmiştir.
1982 yılına kadar geçen dönem daha çok inşaat süreci olmuştur. U1, U2 ve U4 hatlarının bazı kısımları işletmeye alınmış, U3 ve U6 hatları için de çalışmalara devam edilmiştir. 1982 yılında U1 hattının tamamı işletmeye alınmıştır. 1993 yılına kadar geçen 11 yıllık sürede inşaatı devam eden tüm hatlar işletmeye alınmış ve U4 ile U6 hatlarının uzatılması için çalışmalar yapılmıştır. 1994'ten günümüze kadar geçen 15 yıllık dönem ise daha çok U4 ve U6 hatlarının inşaatlarının tamamlanması ve eski istasyonların erişilebilirlik çalışmaları ile geçmiştir. U1 ve U2 hatlarının Tuna nehrinin kuzeyine uzatmaları plânlanarak çalışmalara başlanmış, U1 uzatması 2006 yılında, U2 uzatması 1. Etabı 2008 yılında işletmeye alınmıştır. Yine bu dönemde U1, U2 ve U3 hatlarının güney uzatmaları planlanmış, U6 hattının ise kuzey ve güney uzatmaları planlanmıştır. *Kaynak [2] [4] [5] [10] [17]
Resim 4: Stadtbahn şebekesinden metroya geçiş, solda katenerli Stadtban treni sağda 3. ray enerjili metro treni [4]
Resim 5: Metro inşaatından ilginç bir kare, U3 Schlachthausgasse istasyonu inşaatı [4]
VİYANA TOPLU TAŞIMACILIK SİSTEMİ
İnceleme Yazısı
" Önsöz
" Viyana Hakkında
" İşletmeciler
" Viyana Toplu Taşımacılık Tarihçesi
o Kronoloji
o Sistemlerin Kısa Tarihçeleri
" Günümüzde İşletmeler
o Sistemlerin Tanıtımı
" Ücretlendirme ve Ücret Toplama Sistemleri
" İstasyon ve Duraklar
" Araçlar
" Yolcu Hizmetleri ve İlişkiler
" Gelecek Plânları
" Son Söz
" Kaynakça
" Sözlük
Önsöz:
Toplu taşımacılığı sektörü çalışanları ve takip edenlerin bildiği üzere, UITP - Uluslararası Toplu Taşımacılar Birliği - nin düzenlediği 58. Toplu Taşımacılık Dünya Kongresi bu yıl Avusturya’nın başkenti Viyana'da düzenlendi. Toplu taşımacılıkta söz sahibi işletmeciler, araç tedarikçileri ile sektöre yönelik çözümler üreten pek çok firmanın katılım gösterdiği fuar ve kongre etkinlikleri oldukça iyi bir ziyaretçi sayısına da ulaştı. Bu etkinlik sebebi ile gündeme gelen Viyana kentine toplu taşımacılık penceresinden dün, bugün ve gelecek olarak 3 kademeli bir bakış yapmaya çalışacağız.
Viyana Hakkında:
Viyana kentini genellikle tarih bilgimiz içerisinde yer alan iki Viyana kuşatması ile hatırlıyor olsak da, kentin yerleşik tarihi çok daha eskilere dayanmaktadır. Coğrafî olarak Orta Avrupa’nın ortasında diye niteleyebileceğimiz Avusturya ve Viyana, 2. Dünya Savaşı sonrasında yapılan antlaşma ile askerî olarak da ortada yani nötr ülke konumundadır.
Viyana Avusturya'nın başkenti olmanın yanında, aynı zamanda idarî sınırları ile birlikte, Eyalet statüsünde yer almaktadır. Bu özel statüsünden dolayı, Viyana Belediye Başkanı aynı zamanda Eyalet Başbakanlığı görevini de yürütmektedir. 414 km2 yüzölçümüne sahip kentin nüfusu yaklaşık 1,8 milyondur. 23 ilçeye ayrılmış olan kentte, her ilçenin bir ismi bulunmasına rağmen, bu ilçeler kentteki herkes tarafından numaraları ile bilinmekte ve bu şekilde kullanılmaktadır. 1. Bölge olarak adlandırılan, şehrin en eski yerleşim alanı etrafında saat yönünde ve helezon şeklinde kurulmaya başlanan şehirde, zamanla planlamaların değişmesi (ilçe/semt sınırlarının yeniden düzenlenmesi) ve kentin Tuna nehrinin diğer tarafına doğru uzaması ile günümüzde artık bu helezon yapılı numaralama görülmemektedir.
Viyana Kenti İdari Haritası
Eski Doğu Bloğu ülkeleri ile sınır olması ve yaşam kalitesinin yüksekliği nedeni ile sürekli göç alan kentin büyümesi Eyalet yönetimi tarafından kontrol altında tutulmaya çalışılmakta, bu sebeple Belediye Yönetimi sosyal konut alanları ve ulaşım projelerini geliştirirken bu gelişimi göz önünde tutmaktadır. Kişi başına 25 m2 yeşil alan düşen şehir, yaşam kalitesi sıralamasında her yıl dünyada ilk 3 arasında yer almaktadır.
2008 yılı verileri ile Viyana kentinde yolculuk talebi dağılımı %35 Toplu Taşıma, %33 Özel Araç, %5 Bisiklet ve %27 Yaya olarak tespit edilmiştir. *Kaynak [1][15]
İşletmeciler
Kent içi toplu taşımacılıkta üst otorite VOR - Verkehrsverbund Ost-Region - yönetimidir. Bu otorite, Viyana ile birlikte Niederösterreich ve Burgenland eyaletleri trafik işlerinden de sorumludur. Bu bölgelerdeki yerel yönetimler bu kurum ile irtibatlı ve işletmeciler de bu kuruluşa karşı çeşitli sorumludurlar. Viyana kent içinde verilen toplu taşımacılık hizmetleri ve bu hizmetleri veren kurumları şu şekilde sıralayabiliriz:
Banliyö Trenleri (Schnellbahn): ÖBB-Personenverkehr AG “Avusturya Devlet Demiryolları Yolcu Taşımacılığı Anonim Şirketi”
CAT - City Airport Train: City Air Terminal Betriebsgesellschaft m.b.H. - 50,1% Flughafen Wien AG, 49,9% ÖBB,
Postbus otobüs işletmesi: ÖBB-Postbus GmbH - “Avusturya Devlet Demiryolları Otobüs İşletmesi”
Metro, tramvay, otobüs işletmesi: Wiener Linien GmbH & Co KG,
Lokalbahn, tramvay ve otobüs işletmesi: Wiener Lokalbahnen AG,
Özel halk otobüsleri: Dr. Richard Linien GmbH und Co KG, Blaguss Reisen GmbH ve Schneiderbus GmbH (ağırlıklı olarak ilçe merkezleri ile banliyö semtleri arasında taşımacılık yapmaktadırlar). *Kaynak 6] [7] [8] [9] [10] [11] [13]
Viyana Toplu Taşımacılık Tarihçesi
Kronoloji
1865 - İlk atlı tramvay hattı Schottenring-Hernals arasında çalışmaya başladı.
1883 - İlk Buharlı Tramvay hattı Hietzing-Perchtoldsdorf arasında çalışmaya başladı.
1897 - İlk elektrikli tramvay hattı Mariahilf-Prater arasında çalışmaya başladı.
1898 - Stadtbahn şebekesinin bir bölümü buharlı trenler ile işletmeye açıldı.
1903 - Son Atlı Tramvay hattı işletmeden kaldırıldı.
1922 - Son Buharlı Tramvay hattı da elektrikli işletmeye geçti.
1925 - Stadtbahn şebekesi içindeki ilk elektrikli bölüm açıldı.
1961 - Banliyö ve devlet demiryolları arasında tarife birliğine geçildi.
1967 - Viyana kentsel alanında özel otobüs şirketleri ve banliyö şebekesi arasında tarife birliğine geçildi.
1969 - İlk metro inşaatına Karlsplatz'dan başlandı.
1976 - U4 metro hattının bir bölümü işletmeye açıldı. Otobüslerin likit gaz ile işletilmesine başlandı.
1978 - U1 metro hattının bir bölümü işletmeye açıldı.
1980 - U2 metro hattı tamamlandı.
1981 - U4 metro hattı tamamlandı.
1982 - U1 metro hattı tamamlandı. Metro omurgasının temel plânları tamamlanmış oldu.
1984 - Verkehrsverbund Ost-Region (VOR) hizmete başladı.
1989 - U6 metro hattının bir bölümü tamamlandı.
1991 - U3 metro hattının bir bölümü işletmeye açıldı.
1996 - U6 metro hattı tamamlandı.
1997 - ASTax (Anrufsammeltaxi - belirli zamanlarda telefon ile çağrılan dolmuş taksi) ve Rufbus (belirli zamanlarda telefon ile çağrılan otobüs) sistemleri devreye alınarak, toplu taşımada esnek yöntemler denenmeye başladı.
2000 - U3 metro hattının tamamlanması ile birlikte genişletilmiş metro ağı tamamlandı.
2001 - U1 metro hattı kuzey uzatma inşaatı başladı.
2003 - 20 Yıllık Ulaşım Master Planı hazırlanmış ve uygulamaya geçildi.
2005 - U2 metro hattı 2. etap inşaatı Stadion ve Aspernstraße arasında başladı.
2006 - U1 metro hattı uzatması tamamlanıp hizmete alındı.
2008 - U2 metro hattı uzatmasının Schottenring ile Stadion arası hizmete açıldı.
*Kaynak [2] [3] [10]
Tramvay
Viyana toplu taşımacılık geçmişi her ne kadar 1744'lere kadar uzanıyor olsa da, genel olarak 4 Ekim 1865 tarihi başlangıç olarak kabul edilmektedir. Tüm Avrupa ve İstanbul'da da olduğu gibi, bu yıllarda ortaya çıkan at arabalarının raylar üzerinde yürütülmesi - yani "Atlı Tramvay" düşüncesi - bu tarihte Viyana'da gerçeğe dönüşmüştür. 1883 yılında ise birkaç hat üzerinde "Buharlı Tramvay" araçları çalıştırılmaya başlanmıştır. 28 Ocak 1897'de açılan ilk elektrikli tramvay hattının güzergâhı günümüzde halen 5 numaralı hat olarak çalışmaktadır. 1903 yılında tüm sistem elektrikli işletmeye geçmiş olmasına rağmen, buharlı tramvay araçları 1922 yılına kadar işletmede kalmıştır. *Kaynak [2] [3] [10]
Otobüs
Tramvay cephesinde bu gelişmeler yaşanırken, 1900'lerin başında toplu taşımacılık sektörüne giriş yapan otobüsler, Viyana kentinde de boy göstermeye başladılar. 23 Mart 1907 kentte otobüs taşımacılığının başladığı tarih olarak kabul edilmektedir. 1936 yılında benzinli motorların yerine dizel motorlu araç filosunun kurulmaya başlanması, 2. Dünya Savaşı nedeni ile ancak 1953'te tamamlanabilmiştir. Bunu takiben, standart bir otobüs konsepti oluşturulmaya çalışılarak, Trambus olarak adlandırılan, daha geniş, motor kısmı daha alçak ve otomatik transmisyona sahip araçlar üretilmiştir. 1960'ta üretilen çift katlı otobüsler, 1991 yılına kadar hizmette kalmışlardır, hâlen bu araçlardan bir tanesi Viyana Toplu Taşımacılık Müzesi'nde sergilenmektedir. 1963 yılında kullanılmaya başlanan "Körüklü Otobüs" konsepti ise hâlen yeni araçlar ile devam etmektedir. Yine 1963 yılında dizel otobüslerin "Doğal Gaz" ile kullanılabilmesi için çalışmalar yapılmış ve 1977'ye kadar 300 otobüs her iki sistemle de çalışabilir hale getirilmiştir. Bu başarı sonrasından alınan kararların uygulanması ile, bugün Wiener Linien tarafından işletilen yaklaşık 500 otobüsün tamamı "LPG" ile çalışmaktadır. *Kaynak [2] [3] [10] [17]
Resim 2: Viyana tramvay müzesi, şebekeye ait en yaşlı otobüs [26]
Stadtbahn/Schnellbahn - Hafif Raylı Sistem ve Banliyö
Viyana'da kent içine bir hafif raylı sistem kurulması ve bunun yer altına inşa edilmesi ile ilgili ilk plânlar İmparatorluk döneminde yapılmaya başlanmıştır. Bu dönemdeki yer altı hatları düşüncesi, İmparator tarafından "Der Untergrund ist nur der Aufenthaltsraum der Toten" sözleri ile reddedilmiştir. Bunu Türkçeye "Yer altı sadece ölüler içindir" şeklinde tercüme edebiliriz. Bu süreçte Mimar Otto Wagner, yaptığı çalışmalar ile kente 3 hat kurulmasını sağlamıştır. Fakat plânlamanın askerî yararlılıkları göz ardı etmesi, yüksek taşıma ücretleri ve buharlı lokomotiflerin çalışması gibi nedenler ile ilk yıllarında yüksek rağbet görmemiştir.
Daha sonra Carl Ritter von Ghega tarafından şehrin Güney ve Kuzey garları arasında plânlanan ve hayata geçirilen bağlantı, o dönemde kentin yük ve yolcu taşımacılığında önemli bir yere oturmuştur. Bugün dahi bu güzergâh banliyö şebekesinin kalbini oluşturmaktadır. 1950'lerde Ulaştırma Bakanlığı tarafından, kente yeni ulaşım koridorların kurulması konusunda alınan karar ile, 1960'ların ortalarından itibaren banliyö şebekesi geliştirilmiş ve şehir dışı alanlara ulaşım sağlanmıştır. 1971 yılında banliyö hattı havalimanına bağlanmıştır.
Bugün Viyana kentinde, Stadtbahn olarak anılan şebeke işlememektedir. Bu sisteme ait 3 hattın ikisi metro sistemine revize edilerek U4 ve U6 nın temelini oluşturmuş, geri kalan üçüncüsü ise S45 banliyö hattına çevrilmiştir. Schnellbahn olarak adlandırılan banliyö sistemi ise, yukarıda bahsettiğimiz üzere bu sistemi baz alarak, geliştirilen bir yapıdır. Kente yabancı olanlar için, raylı sistemlere aşina olsalar dahi, Stadtbahn, S-Bahn, Schnellbahn tanımlaması kavram kargaşasına sebep olabilmektedir. Son Stadtbahn işletmeleri 1989 yılından itibaren modernize edilerek, metro ve banliyöye dönüştürülmüştür, istasyonlarda S simgesi ile gösterilir ve literatürde S-Bahn olarak geçer, fakat halk arasındaki kullanımı Schnellbahn şeklinde devam etmektedir. *Kaynak [2] [3] [8] [19]
Metro (U-Bahn)
Viyana'da metro tarihçesi 1966'da çalışmaların başlamasından günümüze kadar görev yapmış olan 5 başkan ile birlikte anılmaktadır. Her ne kadar eski Stadtbahn şebekesinde de yer altı bölümleri inşa edilmiş olsa da modern metro sistemlerinin inşa edilmesi açısından Viyana kentide geç dönemde metro sistemine sahip olan kentlerdendir. Fakat bugün kullanılan metro ağının önemli bir kısmı eski Stadtbahn şebekesi üzerine kurulduğu için, oldukça hızlı ilerleme göstermiştir.
1966 yılında başlayan çalışmalarda, ilk etapta yükü artan tramvay şebekesinin bir kısmı yer altına alınmıştır fakat bu sistem bir pre-metro planlanmamıştır ve halen tramvay şebekesi olarak kullanılmakradır. 1967 yılında ilk metro hattının etüt ve sondaj çalışmalarına başlanmıştır. 1970-73 arasındaki dönemde U1 hattının inşaatına devam edilmiştir. Bu hattın tarihi bölgelerden geçmesi nedeni ile pek çok güvenlik çalışması yapılmış, ayrıca NATM (Yeni Avusturya Tünel Metodu) ile ilk su altı geçiş tüneli de inşa edilmiştir.
1982 yılına kadar geçen dönem daha çok inşaat süreci olmuştur. U1, U2 ve U4 hatlarının bazı kısımları işletmeye alınmış, U3 ve U6 hatları için de çalışmalara devam edilmiştir. 1982 yılında U1 hattının tamamı işletmeye alınmıştır. 1993 yılına kadar geçen 11 yıllık sürede inşaatı devam eden tüm hatlar işletmeye alınmış ve U4 ile U6 hatlarının uzatılması için çalışmalar yapılmıştır. 1994'ten günümüze kadar geçen 15 yıllık dönem ise daha çok U4 ve U6 hatlarının inşaatlarının tamamlanması ve eski istasyonların erişilebilirlik çalışmaları ile geçmiştir. U1 ve U2 hatlarının Tuna nehrinin kuzeyine uzatmaları plânlanarak çalışmalara başlanmış, U1 uzatması 2006 yılında, U2 uzatması 1. Etabı 2008 yılında işletmeye alınmıştır. Yine bu dönemde U1, U2 ve U3 hatlarının güney uzatmaları planlanmış, U6 hattının ise kuzey ve güney uzatmaları planlanmıştır. *Kaynak [2] [4] [5] [10] [17]
Resim 4: Stadtbahn şebekesinden metroya geçiş, solda katenerli Stadtban treni sağda 3. ray enerjili metro treni [4]
Resim 5: Metro inşaatından ilginç bir kare, U3 Schlachthausgasse istasyonu inşaatı [4]